Covid-19: Efsaneler ve Gerçekler

Selamlar, yeterince uzun bir post olduğundan lafı daha fazla uzatmadan direkt olarak konuya girmek istiyorum. Yeni coronavirüs COVID-19 hakkında gerek sosyal medyada gerekse kulaktan kulağa dolaşan bilgi yığınlarını araştırıp, doğru ve yanlış bildiğimiz noktaları derlemek istedim. Umarım hepimiz için faydalı olur.

 

1- Koronavirüs nasıl yayılıyor?

Özellikle evlerde, hastanelerde ve diğer kapalı alanlarda insandan insana çok kolay yayılıyor gibi görünüyor. Patojen öksürürken veya hapşırırken düşen küçük solunum damlacıkları üzerinde taşınabilir. Kirlenmiş bir yüzeye ve sonra yüzümüze dokunduğumuzda da bulaşabilir.

Kaynak: New York Times: https://www.nytimes.com/article/coronavirus-myths.html

 

2- Hasta hissedersem ne yapmalıyım?

Koronavirüse maruz kaldığınızı düşünüyorsanız veya öksürük ve nefes almada zorluk gibi ve ateşiniz veya semptomlarınız olduğunu düşünüyorsanız, bir doktora başvurun. Test edilmeniz gerekip gerekmediği, nasıl test edileceği ve başkalarını etkilemeden tıbbi tedaviyi nasıl arayacağınız konusunda size tavsiyede bulunacaklardır.

Kaynak: New York Times: https://www.nytimes.com/article/coronavirus-myths.html

 

3- Ailemden biri COVID-19 enfeksiyonu edinirse ne yapmalıyım?

Hastaneye yatması gerekmiyorsa ve evde bakım yapılabiliyorsa, hasta ayrı bir odada kalmalı ve ayrı bir banyo kullanmalıdır. Maskeler mevcutsa, hem hasta kişi hem de bakıcı, odaya girdiğinde bunları takmalıdır. Bulaşıkları veya diğer ev eşyalarını paylaşmamaya ve tezgahlar, kapı kolları, tuvaletler ve masalar gibi yüzeyleri düzenli olarak temizlemediğinizden emin olun. Ellerinizi sık sık yıkamayı unutmayın.

Kaynak: New York Times https://www.nytimes.com/article/coronavirus-myths.html


4- Maske takmalı mıyım?

Uzmanlar, normal bir cerrahi maskenin, hatta bir fuların henüz hasta olmayan insanlar için ne kadar koruma sağlayabileceği konusunda bir fikir birliğine sahip değiller. D.S.Ö. hasta olmadıkça veya birisine bakmadığınız sürece bir yüz maskesi takmanın gerekli olmadığını söylüyor. Yüksek dereceli N95 maskelerinin stoklanması, hemşirelerin ve diğer çalışanların ihtiyaç duydukları kaynaklara erişmesini zorlaştıracaktır. Ancak birkaç uzman, maskelerin kalabalık yerlerde biraz koruma sağlayabileceğini söylüyor. Maskeler el yıkama ve sosyal mesafenin yerini almaz.

Kaynak: New York Times: https://www.nytimes.com/article/coronavirus-myths.html

 

5- COVID-19’u bu kadar farklı kılan nedir?

Gripten farklı olarak, bilinen bir tedavi veya aşı yoktur ve şu ana kadar bu virüs hakkında çok az şey bilinmektedir. Gripten daha öldürücü gibi görünüyor, ancak sayılar hala belirsiz. Özellikle yaşlılara ve altta yatan kronik rahatsızlıkları olanlarda sert geçer.

Kaynak: New York Times: https://www.nytimes.com/article/coronavirus-myths.html

 

6- COVID-19 için bir Aşı bulundu mu?

Hayır. Deneysel bir aşının insanlarda ilk testi Mart ortalarında başladı. Potansiyel bir aşının böylesine hızlı gelişimi benzeri görülmemiş, ancak güvenli ve etkili olduğu kanıtlanmış olsa bile, muhtemelen 12 ila 18 ay boyunca mevcut olmayacaktır.

Kaynak: New York Times: https://www.nytimes.com/article/coronavirus-myths.html

 

7- COVID-19 diğer patojenlerden daha ölümcüldür?

Şu ana kadar elde edilen veriler, vaka ölüm oranının% 3-4 civarında olduğu görülüyor. Karşılaştırma için SARS% 10’du. MERS% 34 idi.

Kaynak: World Health Organisation, British Medical Journal: https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200306-sitrep-46-covid-19.pdf?sfvrsn=96b04adf_2

 

8- Koronavirüs, gripten daha mı az ölümcüldür?

Bu aşamada mortalite oranları hakkında bazı belirsizlikler vardır, ancak koronavirüs mevsimsel gripten daha ölümcül görünmektedir.

Kaynak: World Health Organisation: https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200306-sitrep-46-covid-19.pdf?sfvrsn=96b04adf_2

 

9- COVID-19’a yakalanan insanlar kesinlikle ölüyor mu?

Bugüne kadar elde edilen veriler, enfekte olanların % 80’inin hafif semptomlara sahip olduğunu ve yaklaşık % 3-4’ünün virüsten öldüğünü göstermektedir – Özellikle yaşlılar, kronik hastalıkları bulunanlar ve mevcut durumlarından dolayı ciddi rahatsızlıkları olanlar daha fazla etkilenmektedir. (kalp ve akciğer hastalığı vb.)

Kaynak: World Health Organisation: https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200306-sitrep-46-covid-19.pdf?sfvrsn=96b04adf_2


10- Sıcak banyo yapmak virüsleri öldürür mü?

Sıcak banyo yapmak virüsü durdurmaz ve vücut ısınızı değiştirmez.

Kaynak: World Health Organisation: https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public/myth-busters

 

11- Zatürreye karşı aşılar sizi yeni koronavirüse karşı korur mu?

Hayır. Pnömokok aşısı ve Haemophilus influenza tip B (Hib) aşısı gibi pnömoniye karşı aşılar yeni koronavirüse karşı koruma sağlamaz.

Kaynak: World Health Organisation: https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public/myth-busters


12- Sarımsak yemek, yeni koronavirüs ile enfeksiyonu önlemeye yardımcı olabilir mi?

Sarımsak, bazı antimikrobiyal özelliklere sahip olabilen sağlıklı bir besindir. Bununla birlikte, mevcut salgından dolayı sarımsak yemenin insanları yeni koronavirüsten koruduğuna dair bir kanıt yoktur.

Kaynak: World Health Organisation: https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public/myth-busters

 

13- El kurutma makineleri Covid-19 virüsünü Öldürür mü?

El kurutma makineleri virüsü öldürmez.

Kaynak: World Health Organisation:  https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public/myth-busters

 

14- Tuzlu su ile burun yıkamak COVID-19 için koruyucu mudur?

Tuzlu suyla burun yıkamanın soğuk algınlığında iyileşmeyi hızlandırabileceğine dair sınırlı kanıt vardır. Ancak koronavirüs enfeksiyonunu önlediklerini gösteren kanıt sıfırdır.

Kaynak: World Health Organisation: https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public/myth-busters


15- Soğuk hava virüsü öldürür mü?

Soğuk havanın koronavirüsü öldürdüğüne dair bir kanıt yok. Hava nasıl olursa olsun vücut sıcak kalır.

Kaynak: World Health Organisation: https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public/myth-busters

 


16- Sivrisinekler Covid-19 bulaştırır mı?

Sivrisinekler tarafından bulaşabileceğini gösteren kanıt yok.

Kaynak: World Health Organisation: https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public/myth-busters

 


17- Antibiyotikler Covid-19 virüsüne karşı korur mu?

Hayır! Antibiyotikler virüslere karşı değil, sadece bakterilere karşı çalışır.

Kaynak: World Health Organisation https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public/myth-busters

 


18- Sıcak hava virüsü öldürür mü?

Belirsiz. Virüs sıcak havaların olduğu bölgelerede bulaşmıştır.

Kaynak: World Health Organisation https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public/myth-busters

 


19- Termal tarayıcılar Virüsü tespit edebilirler mi?

Termal tarayıcılar ateşi tespit edebilirler ancak enfekte olmuş bir hastada bulunan virüsün gelişmesi için gereken tipik 2-14 günlük enfeksiyon süresini tespit edemezler.

Kaynak: World Health Organisation https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public/myth-busters

 


20- Üzerimize alkol bileşenlerini püskürtme işe yarar mı?

Eğer zaten enfekte olduysanız virüsleri öldürmeyecektir. Hijyen açısından orantılı bir miktar kullanımı yararlıdır, fazla kullanımı ise zararlı olabilir.

Kaynak: World Health Organisation https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public/myth-busters

 


21- Cerrahi yüz maskesi takmak virüsten korur mu?

Sadece yaymayı durdurmak için takabilirsiniz: öksürüyorsanız veya hapşırıyorsanız veya enfekte semptomları olan birine bakıyorsanız kullanmalısınız. Gevşek maskeler fazla koruma sağlamaz. Virüs küçük damlacıklar halinde burun, ağız ve gözlerden girebilir.

Kaynak: World Health Organisation https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public/when-and-how-to-use-masks

 


22- COVID-19 kasten labaratuvarda mı yaratılmış ve yayılmıştır?

Virüsün genom dizilemesine bakıldığında, pangolinlerden veya yarasalardan veya her ikisinden kaynaklandığı hakkında fikir veriyor.

Kaynak: World Economic Forum https://www.weforum.org/agenda/2020/03/coronavirus-origins-genome-analysis-covid19-data-science-bats-pangolins/

 

23- COVID-19 Evcil hayvanlardan insanlara bulaşabilir mi?

COVID-19’un evcil hayvanlardan insanlara bulaşabileceğine dair hiçbir kanıt yoktur.

Kaynak: US Centers for Disease Control: https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/prepare/animals.html

 


24- Afrika kökenli insanlar genetik olarak Coronavirus’e dirençli midir?

Virüsle temas eden herkese bulaşabilir. Afrika kökenli insanlarda genetik direnç kanıtı bulunmamaktadır.

Kaynak: Snopes.com https://www.snopes.com/fact-check/coronavirus-cameroonian-student/?collection-id=238721

 


25- Enfeksiyondan kurtulan insanlar tekrar COVID-19 kapabilir mi?

Henüz kesinleşmiş bir bilgi olmamaklar beraber yeniden bulaşma olasılığının düşük olduğunu düşünülmektedir.

Kaynak: Snopes.com https://www.snopes.com/fact-check/covid-19-reinfection/?collection-id=241238

 


26- 15 dakikada bir su yudumlamak enfeksiyonu önler mi?

Su yudumlamak hastaysan kendini daha iyi hissettirir, ama enfekte olmanı engellemez.

Kaynak: Snopes.com https://www.snopes.com/fact-check/drinking-water-prevent-coronavirus/?collection-id=241238

 


27- İtalya yaşlılara COVID tedavisini durdurdu mu?

Herkesi tedavi etmek için yeterli kapasite yoksa, sağlık çalışanları uzun vadede hayatta kalma olasılıklarına bağlı olarak kimin tedavi edileceğini seçmek zorunda kalabilir.

Kaynak: Snopes.com https://www.snopes.com/fact-check/italy-elderly-coronavirus/?collection-id=240818

 

28- Nefesinizi 10 saniye tutamamak COVID-19 belirtisi mi?

Bu haber sanal ortamda dolaşan sahte bir dedikodudur. Bu yöntem hastalığı tespit etmenin bir yolu değildir.

Kaynak: Snopes.com https://www.snopes.com/fact-check/taiwan-experts-self-check/?collection-id=241238

 

29- Ibuprofen Coronavirus hastaları İçin gerçekten riskli mi?

İbuprofen’in, teorik olarak corona virüsün hücreleri enfekte etmek için kullandığı reseptör sayısını artırabileceği düşünülmektedir ancak henüz bunu destekleyecek veri yok.

Kaynak: New York Times https://www.nytimes.com/2020/03/17/health/coronavirus-ibuprofen.html

 

30- Sadece antibakteriyel sabun mu kullanılmalı?

Önemli olan sabun kısmıdır. COVID-19 bir virüs olduğundan sabunun antibakteriyel olmasının ek bir yararı yoktur.

Kaynak: New York Times https://www.nytimes.com/article/coronavirus-myths.html

 

31- Grip aşısı yaptırmak COVID-19 için önleyici midir?

Grip için önleyicidir ancak Corona virüs için değil. Yardımcı olmaz.

Kaynak: New York Times https://www.nytimes.com/article/coronavirus-myths.html

 

32- Ekinezya COVID-19 için önleyici midir?

Ekinezyanın enfeksiyon riskinizi azaltabileceğine dair kanıt yok.

Kaynak: New York Times https://www.nytimes.com/article/coronavirus-myths.html

 

33- Yeşil çay COVID-19 için önleyici midir?

Yeşil çayın enfeksiyon riskinizi azaltabileceğine dair kanıt yok.

Kaynak: New York Times https://www.nytimes.com/article/coronavirus-myths.html

 

34- C vitamini takviyeleri COVID-19 için önleyici midir?

C vitamini takviyelerinin, enfeksiyon kapma riskinizi azaltacağına dair hiçbir kanıt yoktur.

Kaynak: New York Times https://www.nytimes.com/article/coronavirus-myths.html

 

35- Çinko takviyeleri COVID-19 için önleyici midir?

Çinko takviyelerinin enfeksiyon kapma riskinizi azaltacağına dair hiçbir kanıt yoktur. Çinko, soğuk algınlığı enfeksiyonlarını kısaltabilir.

Kaynak: New York Times https://www.nytimes.com/article/coronavirus-myths.html

 

36- Eldiven giymek COVID-19 için önleyici midir?

Muhtemelen etkisizdir. Eldivenler kirlenebilir ve çoğu küçük deliklere sahiptir. Virüslerde küçüktür.

Kaynak: New York Times https://www.nytimes.com/article/coronavirus-myths.html

 

37- El dezenfektanı jeli COVID-19 için önleyici midir?

%60+ alkol içeren dezenfektanlar koronavirüs gibi patojenleri öldürdüğünü biliyoruz, ancak virüsün bu türünü öldürüp öldürmediğini bilmiyoruz. Normal sabunla yıkamak daha iyidir.

Kaynak: New York Times https://www.nytimes.com/article/coronavirus-myths.html

 

38- Çin’den kargo almak güvenli midir?

Bildiğimiz kadarıyla, COVID-19 yüzeylerde sadece birkaç gün hayatta kalabilir. Daha uzun bir süre kargoda olan bir şey muhtemelen iyidir.

Kaynak: Johns Hopkins Medicine https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/coronavirus/2019-novel-coronavirus-myth-versus-fact

 

39- Steroidler COVID-19 için önleyici midir?

Koronavirüse karşı bir işe yaramaz.

Kaynak: Johns Hopkins Medicine https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/coronavirus/2019-novel-coronavirus-myth-versus-fact

 

40- COVID-19 diğer patojenlerden daha hızlı mı yayılıyor?

Bazı hastalıklar daha bulaşıcıdır, ör. çocuk felci, difteri, boğmaca. Kızamık daha bulaşıcıdır.

Kaynak: Forbes https://www.forbes.com/sites/brucelee/2020/02/02/coronavirus-here-are-10-misconceptions-being-spread/#7a8d60692840

 

41- COVID-19 paradan bulaşabilir mi?

Virüs yüzeylerde birkaç gün yaşayabilir. Bu yüzden mümkündür.

Kaynak: CBS News: https://www.cbsnews.com/news/coronavirus-cash-handling-money-from-asia-aside/

 

42- Salgın yüzünden paramı piyasalardan çekmeli miyim?

Bu iyi bir fikir değil. Emekli olsanız bile, paranızın enflasyona ayak uydurması, hatta büyümesi için dengeli bir hisse senedi ve tahvil portföyüne sahip olmak mantıklıdır. Ancak emekliler, önümüzdeki beş yıl boyunca gerekli olan bir yıllık yaşam masrafları ve büyük ödemeler için yeterli paraya sahip olmayı düşünmek isteyebilirler.

Kaynak: New York Times: https://www.nytimes.com/article/coronavirus-myths.html

 

43- COVID-19 için Yiyecek stoku yapmalı mıyım?

Mümkünse iki haftalık yemek planlayın. Yiyecek veya malzeme stoklamamalısınız. Boş raflara rağmen, tedarik zinciri bir çok ülkede güçlü kalıyor. Alışveriş sepetinin kolunu dezenfekte edici bir bezle silmeyi ve eve gelir gelmez ellerinizi yıkamayı unutmayın.

Kaynak: New York Times: https://www.nytimes.com/article/coronavirus-myths.html

 

Covid19 Haritaları:

https://www.bing.com/covid

https://gisanddata.maps.arcgis.com/apps/opsdashboard/index.html#/bda7594740fd40299423467b48e9ecf6

http://covid19.saglik.gov.tr/

 

1 yorum

  1. Görkem CAN

    7 Nisan 2020 at 21:08

    Koray bey Korona makinaya zarar verir mi? Saygılar.

Yorum Yap

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.